شیوع بیماری ایدز در جهان و ایران

شیوع ایدز

ایدز  یکی  از  مهمترین  مشکلات  بهداشتی  جهان  می  باشد. شیوع ایدز در جهان و تا در  سال  2017 حدود 37 میلیون نفربوده که از این تعداد تقریباً 8/16 میلیون نفر زن و 4/3 میلیون نفر کودکان زیر15 سال بوده اند. نتیجه ابتلاء به ویروس حدود 8/1 میلیون مرگ درسال 2010 بود، میزان مرگ و میر در اثر ابتلاء به ویروس در مقایسه با سال 2001 (1/3 میلیون نفر مرگ در اثر ابتلاء به ویروس)،کاهش یافته است. در آمریکا در سال 2014  ،1106400 فرد HIV مثبت وجود داشته است و علیرغم کلیه اقدامات  پیشگیرانه  در  سطح  وسیع  در  این  کشور سالیانه  ابتلاء 51000  مورد  جدید  گزارش  می گردد.

جدیدترین اخبار  ایدز

بر اساس جدیدترین اخبار ایدز که توسط سازمان ملل متحد ارائه می­ شود تعداد مبتلایان جدید به این بیماری در میان کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا در مقایسه با سال 2001 بیش از 50% افزایش داشته است. در این میان تعداد بیمارانی که در این کشورها جان خود را در سال 2012 از دست داده اند در مقایسه با سال  2001بیش از 2 برابر بوده است. عامل بیماری ایدز، ویروس  HIV می باشدکه قادر است از طریق خون و محصولات خونی به بدن فرد وارد شده و ایجاد بیماری ایدز (AIDS) یا سندرم نقص سیستم ایمنی را بنماید.

ابتلا به بیماری منجر به تهدید سلامت جسمی فرد شده و به دلیل عدم درمان قطعی و پیش آگهی نامناسب بیماری، سلامت روان افراد مبتلا به میزان زیادی مورد  تهدید قرار  می گیرد.  آگاهی از  آلوده شدن به این بیماری فشارهای روان شناختی و مشکلات اجتماعی زیادی را به همراه دارد انواع شایع دیسترس های روانی افراد مبتلا عبارتند از بلاتکلیفی در  مورد  بیماری،  پیشرفت  و  درمان  آن،  اضطراب  و  ترس  در  مورد  علائم  جدید،  افسردگی، غمگینی، کاهش اعتماد به نفس، احساس گناه، احساس خجالت و شرم، بی ارزشی، نا امیدی، افکار خودکشی، انزوای اجتماعی، کاهش حمایت اجتماعی، طرد شدن از سوی خانواده و دیگران.

اما بر پایه آمارهای جدید در سراسر جهان 40 میلیون فرد مبتلا به HIV در جهان وجود دارد که در سال گذشته 3 میلیون نفر به دلیل ابتلا به ایدز جان خود را از دست داده اند. بیشترین منطقه شیوع جهانی در صحرای آفریقا بوده و پس از سالهای 1990 این بیماری به آسیا نیز  انتقال یافته است. در سال های اولیه شیوع بیماری، وجود ایدز در ایران اساساً انکار می شد ولی اکنون آمارهای ثبت شده و دارای  اعتبار  انجمن  ایدز  ایران  ارائه  می گردد  که  رئیس  این  انجمن  آمار  واقعی  ابتلا  را  3 تا  5 برابر  آمار ثبت شده میداند. تعداد کل ابتلا تا آخر سال 1392 ،27041 مورد که از این موارد 24146 مورد مرد و 2895 مورد زن مبتلا به ویروس HIV در ایران گزارش شده است.

مشکل اصلی در ایران علاوه بر افزایش تعداد مبتلایان، تمایل به تغییر در راه انتقال ویروس است که در ابتدا از طریق سرنگ آلوده مشترک در بین معتادین تزریقی بود و اخیراً به راه انتقال جنسی و درگیری گروه های جوان تر اجتماعی تغییر یافته است. در  بسیاری  از  کشورها  و  از جمله  ایران،  بیشتر زنانی  که  به HIV آلوده  شده اند  از راه  تماس  جنسی  با شریک جنسی آلودۀ مرد، ویروس را دریافت کرده اند. در رابطه جنسی بین دو شریک جنسی مرد و زن، زنان از نظر جسمانی دارای آمادگی بیشتری نسبت به مردان برای دریافت ویروس می باشند.

مایع اسپرم آلوده ممکن است چندین روز در واژن زن باقی بماند. سلول های ناحیه دهانه رحم نیز دارای استعداد زیادی جهت ابتلا به عفونت HIV می باشند. تمامی مسائل ذکر شده ریسک ابتلاء به اچ.آی.وی در زنان با شریک جنسی  آلوده را افزایش می دهد. در این حال اگر یک زن آلوده به HIV باردار شود، 35% احتمال انتقال ویروس به نوزاد و آلوده شدن کودک وجود دارد. به دلایل ذکر شده و با توجه به احتمال انتقال HIV به طریق عمودی و افزایش آمارکودکان آلوده، در مبارزه با همه گیری HIV باید توجه خاصی به زنان مبتلا صورت گیرد.

ابتلا به ویروس HIVبه طرق مختلف میتواند بر کیفیت زندگی افراد مبتلا تأثیر بگذارد. در پژوهش های انجام شده علل و پیامدهای اجتماعی برچسب در مبتلایان به HIV مورد بررسی قرار گرفت. پیامدهای انگ زنی در مورد HIV /ایدز به دو صورت پیامدهای فردی و اجتماعی تقسیم گردید. پیامدهای فردی شامل: انزوا، شرمساری و گناه، تصور منفی از خود، ترس از مرگ و عدم پایبندی به درمان است. پیامدهای اجتماعی شامل: طرد، تبعیض و محرومیت اجتماعی، احساس تنفر توأم با دلسوزی، ترس از تماس های روزمره، فقدان پذیرش و ضعف اقتصادی است و در نهایت هر دو نوع این پیامدها منجر به نقص حقوق انسانی و عدم پایبندی به درمان می شود.

در  ایران  تحقیق  انجام  شده  در  افراد  ⁺HIV ایرانی،  وضعیت اختلالات روانی مورد بررسی قرار گرفت، این بررسی به مدت 34 ماه نشان داد که 6/23% افراد مبتلا علائم اختلالات روانی را از خود نشان میدادند که 5/26% زنان مورد بررسی و 20% مردان مورد بررسی بیش از یک اختلال روانی مشخص را نشان می دادند. شایع ترین اختلالات شامل اختلالات اضطرابی، اختلالات افسردگی ماژور و در  مقیاس کمتر اختلالات اضطرابی منتشره و اختلالات وسواسی اجباری بود.

تحقیقات در ایران و پژوهشهای مشابه در دیگر کشورهای درگیر با ایدز نشان میدهد که ابتلا به اچ.آی.وی زندگی فرد را تحت الشعاع قرار داده و موجب کاهش کیفیت زندگی فرد و افزایش احتمال ابتلا به بیماری های روانی می گردد. این پژوهش ها نیاز به حمایت های روان شناختی در کنار درمان های دارویی را جهت بیماران ⁺HIV نشان میدهد. از سوی دیگر با توجه به رابطه بین سلامت روان و انجام رفتارهای پرخطر، بهبود وضعیت سلامت روان افراد ⁺HIV با استفاده از درمان های روان شناختی و دارویی میتواند منجر به کاهش رفتارهای پرخطر و کاهش احتمال انتقال ویروس اچ.آی.وی توسط افراد مبتلا گردد.

در  ژوئن  1981 مجله  «گزارش  هفتگی  ابتلا  و  مرگ و میر » مقاله ای  را  به  چاپ  رساند  که  در  آن  5 مورد پنومونی ناشی از پنوموسیتیس کارینی در مردان همجنسباز گزارش شده بود. طی مدت کوتاه، موارد مشابهی نیز در شهرهای نیویورک و سانفرانسیسکو آمریکا مشاهده گردید. همچنین در یک منطقه دیگر، مواردی از هرپس مقعدی و اسهال غیر قابل کنترل در مردان همجنسباز مشاهده شد که همگی به درمان مقاوم بودند. این وقایع مقدمه یک بیماری ظاهراً جدید بود که بعدها به عنوان سندروم نقص ایمنی اکتسابی (AIDS) شناخته شد.

تاریخچه ایدز در جهان

 بر پایه آمارهای جدید 40 میلیون نفر در سراسر جهان به HIV مبتلا هستند و سه میلیون نفر هم به دلیل ایدز در سال گذشته جان خود را از دست داده اند. بیشترین شیوع ویروس در جهان در منطقه صحرای آفریقا است . در بوتسوانا 36 درصد جمعیت بزرگسال آلوده به ویروس HIV است.در آسیا همه گیری ایدز گزارش شده است. در تایلند در نیمه های دهه 1980 افزایش شدید ابتلای به HIV در افراد دگر جنس گرا مشاهده گردید. همه گیری دگرجنس گرایان در هند نیز به سرعت رو به افزایش است.

در آمریکا نخستین موارد ابتلا از گروه همجنسگرایان بوده است ولی به تدریج همه گیری دربین  معتادان تزریقی و زنان دارای رفتارهای پرخطر جنسی افزایش یافت. در سال های اخیر، در این کشور ابتلای مردان رنگین پوست  همجنسگرا  و زنان  دگر  جنس  گرا  به HIV افزایش  یافته  است.

تاریخچه ایدز در ایران

نخستین مورد گزارش ثبت شده در ایران مربوط به سال 1366 بوده است. مورد ابتلا یک کودک 6 ساله مبتلا به هموفیلی بود که توسط فراورده های خونی آلوده فرانسوی به ویروس مبتلا گردیده بود.در سالهای اولیه شیوع بیماری و وجود ایدز در ایران اساساً انکار می شد، ولی اکنون آمارهای ثبت شده و دارای  اعتبار  توسط  انجمن  ایدز  ایران  ارائه  میگردد.  رئیس  این  انجمن  آمار  واقعی  ابتلا  را  3 تا   5 برابر  آمار ثبت شده می داند. علاوه بر افزایش تعداد مبتلایان به ایدز در ایران، راه انتقال ویروس که در ابتدا از طریق سرنگ آلوده مشترک در جمعیت در معرض خطر معتادین تزریقی بوده به راه انتقال جنسی و در برگیری گروه های جوان تر اجتماعی تغییریافته است.

در کشورهای آسیایی و ازجمله در ایران، زنان عمدتاً از طریق تماس جنسی با شریک جنسی آلوده ویروس را دریافت می کنند. در رابطه جنسی بین دو شریک مرد و زن، زنان از نظر جسمانی دارای آمادگی بیشتری نسبت به  مردان جهت دریافت  ویروس میباشند.  درنتیجه انجام رفتارهای پرخطر مخصوصاً این گروه را در معرض خطر قرار می دهد.

آمار مبتلایان به ایدز در ایران

در ایران نیز بر اساس آمار جمع آوری شده از دانشگاههای علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ،تا تاریخ اول فروردین سال 94 مجموعاً 29هزار و 414 نفر افراد مبتلا  به ایدز  و  اچ.آی.وی در  کشور  شناسایی  شده اند  که   88 درصد  آنان  را  مردان  و  12درصد  را زنان تشکیل می دهند. تاکنون 6990 نفر مبتلا به ایدز/ اچ.ای.وی شناسایی شده و 6202 نفر از افراد مبتلا فوت کرده اند.  6/ 45درصد از  آنها  که  سن  زمان  شناسایی  آنان  مشخص  بوده  در گروه  سنی  34–25سال قرار داشته اندکه بالاترین نسبت در بین گروه های سنی را به خود اختصاص می دهد.

بنابراین جوانان و نوجوانان ،گروههای بسیار آسیب پذیر در مقابل ابتلا به ایدز می باشند. تشخیص ایدز باعث  ایجادرنج هیجانی و جسمانی قابل ملاحظه ای می شود .

 ترومای هیجانی این بیماری نیز از طریق ننگ و بدنامی، ترس از مرگ و تصور مخدوش از آینده ،رنج را  در  این    بیماران  افزایش می دهد که  به  دلیل  ایجاد  مشکلات  اجتماعی، تفکرات  سوء حاکم  بر  جامعه، علاوه  بر  بعد  سلامت  جسمانی، سلامت  روانی  و  اجتماعی  این بیماران  را  متاثر  کرده  و منجر  به  بروز  مشکلات  فراوان  برای  آنان می گردد.  پی  بردن  به  نتیجه  آزمایش  و  مثبت بودن آن، در کنار از دست دادن کار، ترس از مطرح شدن و از دست دادن یک آینده روشن، به امتناع از انجام   مراقبتهای   بهداشتی، خودداری   از   دریافت   خدمات   درمانی   و   اختلال   در   روابط   جنسی میانجامد.

رایجترین  موضوعی  که  به  افراد  مبتلا  به  ایدز  آسیب  می رساند، از  دست  دادن  دوستان  و  افراد مورد  علاقه  وی  و  تصورات  تاریک  از  آینده  زندگیشان  است.  از  آن  جا  که  اندوه  بیماران  مبتلا  به  ایدز چند  وجهی است، تاثیرات  چند  وجهی  بر  فرد  می گذارد.  یاس ،تضعیف  روحیه، بی  نظمی  در  خواب ،آشفتگی  عاطفی ، تفکرات  مزاحم و مصرف  مواد  مخدر  در  بیماران  مبتلا  به  ایدز  که  با  مرگ  دوستان  یا اعضای خانواده روبرو شده اند،دیده می شود. به علاوه احساس اندوه ،ترس از شدت پیشرفت بیماری و اضطراب  مرگ را  تشدید  می کند.  آگاهی  از  مرگ  غیر  قابل  گریز  و  اضطراب  همراه  با  آن  به  رفتارهای گوناگون   منجر می شود.

مطابق   برخی الگوهای علمی افراد  در  برابر  افکار  هشیار  و  ناهشیار  مرتبط  با  مرگ  از مکانیسم های دفاعی متفاوتی استفاده می کنند. زمانی که افکار مرتبط با مرگ هشیار باشند مثل افرادی که به بیماری ایدز مبتلا هستند ،از دفاع های ساده ای که مشتمل بر سرکوبی فعال چنین افکاری است استفاده می کنند یا به گونه ای افکار مرتبط با مرگ را تحریف می کنند که گویی این حادثه در سالهای بسیار دور برای  آنها  اتفاق  خواهد  افتاد. 

اما  وقتی  که  افکار  مرتبط  با  مرگ  ناهشیار  هستند مردم  معمولا  از  دفاع های پیچیده ای  استفاده می کنند  که  آنها  را  قادر می سازد  تا  مشارکت  ارزشمندی  در  جهان  معنی  دار  داشته باشند. از سوی دیگر امیدواری و ناامیدی نسبت به آینده غالب­ترین افکاری است که افراد مبتلا به ایدز با آن روبرو هستند و در این میان امیدوار بودن آنان به زندگی مهمترین انگیزه و منشاء پویایی و پیشرفت در زندگیشان محسوب می شود وموجب می شودروابط اجتماعی قویتری با دوستان ،همسر ،همسایگان و بستگان خود  داشته  باشند.